Praca na czarno w CV – jak ją opisać? Czy warto?

Doświadczenie zawodowe: co to tak naprawdę jest?

Zacznijmy rozwikłanie naszej zagwozdki od podstaw, czyli od definicji doświadczenia zawodowego oraz jego roli w każdym życiorysie.

Doświadczenie zawodowe to zbiór czynności, jakie dana osoba wykonywała w ramach jakiegoś stanowiska, za pracę na którym otrzymywała pieniądze. W kontekście życiorysu mowa tu też o konkretnej sekcji, która dokładnie to doświadczenie wyszczególnia, aby uwydatnić walory kandydata i przekonać pracodawcę do zatrudnienia go do pracy przez pryzmat posiadanego doświadczenia. W tej sekcji umieszcza się informacje o firmie, datach zatrudnienia, stanowisku oraz szczegółach wykonywanych działań.

Widzisz w tej definicji coś istotnego? Zwróć uwagę, że nie ma tutaj w ogóle mowy o regulacji prawnej, legalności i innych tego typu rzeczy. Gdy niepewni kandydaci zastanawiają się nad kwestią umieszczenia pracy na czarno w CV, konsekwencje prawne – a raczej ich widmo – to zazwyczaj pierwsze, co ich przed tym powstrzymuje. 

Czy te obawy są jednak zasadne? I tak, i nie. Do tej kwestii przejdziemy później, teraz jednak postawmy sobie bardzo ważną tezę, która będzie stanowić nasz punkt wyjścia w dalszej części artykułu:

Istnieją dwa rodzaje doświadczenia: formalne i nieformalne

Rzecz jasna są pewne różnice, które oddzielają te dwa rodzaje doświadczenia zawodowego od siebie. Rozłóżmy je na czynniki pierwsze:

1. Formalne doświadczenie zawodowe

O doświadczeniu formalnym mówimy wtedy, gdy pracodawca i pracobiorca wchodzą ze sobą w formalną relację zwaną (w przypadku umowy o pracę) stosunkiem pracy. Najczęściej regulowany jest on umową o pracę lub umową cywilnoprawną (umową-zlecenie lub umową o dzieło). W Polsce zapisy takiej umowy muszą być zgodne z obowiązującymi przepisami kodeksu pracy.

Bez wątpienia formalna praca, zwana też pracą rejestrowaną, to najpopularniejszy rodzaj zatrudnienia w kraju. Osoby formalnie zatrudnione są chronione przez prawo i mają dostęp do różnego rodzaju przywilejów, np. gwarantowanej liczby dni wolnych od pracy, prawa do emerytury, wydawania zwolnień lekarskich i innych.

2. Nieformalne doświadczenie zawodowe

Nieformalne doświadczenie odnosi się do wszelkich działań wykonywanych bez wcześniejszego zawarcia pisemnej umowy o pracę, umowy-zlecenia lub umowy o dzieło. Według szacunków Głównego Urzędu Statystycznego, w 2022 roku w Polsce 342 tysiące osób pracowało w szarej strefie (1). Choć stanowi to jedynie 2 procent spośród osób aktywnych zawodowo, bynajmniej nie jest to mała liczba. 

Najbardziej kontrowersyjna różnica między pracą formalną a nieformalną wynika z tego, że w takiej relacji nie są odprowadzane podatki ani składki. Dzięki temu – powiedzmy to jasno – nielegalnemu aspektowi, w niektórych przypadkach taki rodzaj zatrudnienia jest uznawany za atrakcyjniejszy.

Ale czy praca nieformalna jest zawsze pracą na czarno? Nie, niekoniecznie. Często zdarza się, że pracodawca zatrudnia do pomocy pracowników na jedno- lub kilkudniowe wydarzenia, gdzie spisanie umowy może uchodzić za nadmierną formalność. 

Innym przypadkiem jest np. pomoc nastoletniego dziecka w rodzinnym sklepie czy wyświadczenie usługi znajomemu za pieniądze, np. stworzenie strony internetowej. W obu tych przypadkach jedna osoba wykonuje pracę, za którą otrzymuje wynagrodzenie, jednak pomysł formalizowania tego umową nikomu nie przyjdzie do głowy.

Czy umieszczanie nieformalnej pracy w CV jest dozwolone?

Oczywiście, że tak. Posiadanie nieformalnego doświadczenia nie jest niczym niechlubnym i nie oznacza, że musisz ten rozdział swojego życia zakopać jak najgłębiej się da. Oprócz tego, rekruterzy to nie stróżowie prawa. W ich interesie leży znaleźć najlepszego kandydata na stanowisko, a nie nadgorliwie pilnować legalnego porządku.

Dlatego też nieformalnie zdobyte doświadczenie pełni taką samą funkcję, jak każde inne: wzbogaca Twoje CV, a do tego demonstruje u Ciebie bardzo ważne cechy i umiejętności miękkie, takie jak szczerość i prostolinijność.

Do tego, podczas rozmowy o pracę (lub jeszcze w samym CV albo liście motywacyjnym) możesz dokładnie wyjaśnić naturę zdobytego doświadczenia, niezależnie czy była to praca freelancera, w ramach pomocy, czy stricte na czarno. 

Praca „na czarno” w CV: czy pisać?

Nieformalna praca w CV wcale nie musi być powodem do wstydu lub pretekstem do kłamania w CV – wręcz przeciwnie. To właśnie kłamstwa i próby zatarcia tej pracy stanowią największą szkodę, jaką możesz sobie wyrządzić. 

Z kolei, patrząc na sprawy od pozytywnej strony, praca „na czarno” może świadczyć o Twoim zaangażowaniu i determinacji, by mimo przeciwności stawiać na siebie i chcieć się rozwijać zamiast czekać na gwiazdkę z nieba. Trzeba to jednak odpowiednio przedstawić oraz zastanowić się, czy i kiedy w ogóle warto.

Pracę „na czarno” (lub jeśli wolisz, nieformalną) warto wpisywać wtedy, gdy zdobyte doświadczenie jest istotne dla stanowiska, na które aplikujesz. Innymi słowy, praca na czarno za granicą podczas zbiorów owoców czy warzyw raczej nie zrobi wrażenia na rekruterze szukającym ludzi do pracy biurowej.

Inne kryterium, które należy wziąć pod uwagę, to czas zatrudnienia. Im więcej ono trwało, tym większa szansa, że uzyskane doświadczenie i umiejętności faktycznie się do czegoś przydadzą. Z kolei krótkotrwałą pracę lepiej pominąć – w takich przypadkach mało prawdopodobne, że udało Ci się zrealizować znaczące projekty i poszerzyć kompetencje.

Jak opisać pracę na czarno w CV

By stosownie opisać nieformalną pracę w CV, najlepiej rozłożyć sobie to zadanie na kilka kroków:

• Zgromadź wszystkie informacje o podejmowanej pracy nieformalnej. Zastanów się, które elementy będą rzeczywiście przydatne w kontekście Twojego życiorysu. Możesz to zrobić np. na kartce lub na komputerze.
• Wymień wykonywane zadania, czasy zatrudnienia, zdobytą wiedzę i pełnione funkcje. Dołącz do tego pracę freelancerską, wolontariat i wszystko inne, co nie było regulowane umową.
• Kolejnym krokiem jest dodanie tych informacji do swojego życiorysu. Powinny one trafić tam, gdzie ich miejsce, czyli do sekcji z doświadczeniem zawodowym.
• Praca na czarno nie wymaga specjalnej oprawy graficznej czy formatowania. Zamiast nad tym dywagować, stwórz całą sekcję z doświadczeniem zawodowym w spójny sposób by nie tworzyć zbędnego chaosu w całej kompozycji.

Dodatkowe wskazówki do opisywania nieformalnego doświadczenia

Powyższe punkty stanowią jedynie podstawę. Aby z pracy na czarno uczynić prawdziwy kąsek, wykorzystaj też te porady:

1. Zawsze priorytetowo traktuj te doświadczenia i umiejętności twarde, które będą liczyć się na stanowisku, na które aplikujesz. Jeśli masz za sobą pełen wachlarz przeróżnych doświadczeń, zawęź selekcję do tych najbardziej istotnych.
2. Podkreślaj swoje osiągnięcia popierając je liczbami. Na nierejestrowanych stanowiskach czasem ciężko zdobyć twarde dane. Niemniej jednak postaraj się uzupełnić opisy obowiązków liczbami, by je urozmaicić i uwydatnić swój wkład.
3. Stosuj optymalne słowa kluczowe. Żyjemy w świecie, w którym coraz więcej zadań poddawane jest automatyzacji – takie są realia. Firmy korzystają z programów ATS, by usprawniać procesy rekrutacyjne. Musisz się temu podporządkować i wykorzystywać wartościowe słowa kluczowe prosto z ogłoszenia.

Nieformalna praca w CV: przykłady

Teraz spójrz na to, jak opisać pracę na czarno w przykładowym CV. One świetnie ilustrują to, jak przekuć ją w ucztę dla rekrutera:

Praca na czarno w doświadczeniu zawodowym

Praca na czarno w profilu CV

Pierwszy przykład:

Drugi przykład:

Praca na czarno jako wolontariat

Posiadanie nieformalnego doświadczenia nie jest niczym niechlubnym i nie oznacza, że musisz ten rozdział swojego życia zakopać jak najgłębiej się da.

Kluczowe informacje o pracy na czarno w CV

To musisz wiedzieć o pracy na czarno i jej roli w Twoim CV:

• Nieformalne zatrudnienie nie zawsze jest nielegalne i nie należy wystrzegać się mówienia o nim. Wręcz przeciwnie, jest to doświadczenie zawodowe jak każde inne i może pomóc zdobyć Ci lepszą posadę.
• Uprawianie wolnego zawodu, nieregularna działalność nierejestrowana, wolontariat i pomoc bliskim to także formy pracy nieformalnej/nierejestrowanej, które warto dodać do CV.
• Pracę na czarno w CV wpisz w sekcji doświadczenia zawodowego i kieruj się tymi samymi zasadami, co w przypadku w pełni legalnego doświadczenia.
• Nie wspominaj o nieformalnej pracy, jeśli Twój czas zatrudnienia trwał za krótko lub jeśli ówcześnie wykonywane obowiązki nijak nie mają się do stanowiska, na które aplikujesz.

Potrzebujesz więcej pomocy z pisaniem CV? Chcesz zyskać dostęp do profesjonalnych wzorów listów motywacyjnych, by już nigdy nie spotykać się z głuchą ciszą w rekrutacji? Na platformie Jobseeker znajdziesz mnóstwo pomocnych materiałów, szablonów i przykładów, które pomogą Ci stworzyć wzorową aplikację i wznieść się na wyżyny swojej kariery!

Źródła:

(1) Główny Urząd Statystyczny: Praca nierejestrowana w Polsce w 2022 roku.